Sözleşmenin kadına yönelik şiddetle mücadelede önerdiği 4P yöntemi
İstanbul Sözleşmesi kadına yönelik şiddet ve ev içi şiddetin önlenmesi konusunda bütüncül bir yaklaşım öngörür. Bu bütüncül yaklaşımı da 4P diye kısaltılan 4 ana yöntem ile sağlamayı önerir: Önleme (Prevention), Koruma (Protection), Cezalandırma (Prosecution) ve Bütüncül Politikalar (Integrated Policies). Sözleşme, taraf devletleri tüm bu alanlarda önlemler almaya davet eder ve alınacak önlemler hakkında detaylı düzenlemeler getirir. Bir ülkenin sözleşmeyi uygulamaya yönelik politik kararlılığını tartışırken bu 4P’yi nasıl ve ne kadar etkin ele aldığına bakarak yorum yapabiliriz.
4P yöntemini örneklerle açıklarsak:
Önleme: Şiddeti ve şiddet riskini ortaya çıkmadan önlemek. Sözleşme, şiddetin önlenmesi için taraf devletlere şiddet vakaları ile karşılaşan profesyonellerin eğitilmesi, okullarda toplumsal cinsiyet eşitliğine dair eğitimler verilmesi, toplumda bu konuda bilinç yükseltici çalışmalar yapılması gibi yükümlülükler getirir.
Koruma: Şiddete uğrayan veya uğrama riski olan bireyi fiziksel olarak şiddetten ve şiddet tehdidinden korumak, bireyi yasal hakları ve bunları nasıl kullanacağı konusunda bilgilendirmek ve bireyi şiddet sonrası hayatını tekrar kurabilmesi için desteklemek. Sözleşme, şiddetten korunma için taraf devletlere farklı gruplardan şiddete uğramış kadınların ve çocukların özel durumlarının göz önünde bulundurulması, hizmet sağlayıcıların (örneğin kolluk ve sağlık çalışanlarının) insan hakları ve toplumsal cinsiyet konularında eğitim almış olması, verilen hizmetler kapsamında ayrımcılık yapılmaması ve ikincil mağduriyetlere sebep olunmaması, çocuk tanıkların korunması, kadına yönelik şiddet konusunda acil yardım hatlarının açılması, cinsel şiddet kriz merkezlerinin kurulması, uluslararası standartlara uygun, etkin ve yeterli sayıda sığınağın hizmet vermesi gibi yükümlülükler getirir.
Cezalandırma: Kadına yönelik şiddet ve ev içi şiddet vakalarında geleneksel roller ve yapılar üzerinden failin cezasız kalması ya da cezasında indirime gidilmesi ne yazık ki çok karşılaşılan, şiddeti meşrulaştıran ve yeniden üreten durumlar. Şiddetle etkin bir mücadele için sözleşme, suçların etkin bir şekilde soruşturulması, faillerin mahkeme önüne çıkarılması, cezaların etkin şekilde infaz edilmesi, şiddete uğrayan bireylerin ise bu süreçlerde korunması ve sonrasında yaşadıkları psikolojik ya da fiziksel zararların tazmin edilmesini öngörür. Ayrıca sözleşme; fiziksel, psikolojik, ekonomik ve cinsel şiddetin yanı sıra ısrarlı takibi (stalking) de uluslararası bağlayıcı olan bir metinde ilk kez cezalandırılması gereken bir şiddet türü olarak kabul eder ve tanımlar. Zorla evlilik, kadın cinsel organı sakatlanması, zorla kürtaj ya da kısırlaştırma sözleşmede ele alınan diğer şiddet türlerinden bazıları. Kadına yönelik şiddet ve ev içi şiddet konusundaki cezalandırmalarda kültür, gelenek, namus gibi bahanelerin hafifletici sebep olarak kullanılmaması gerektiği de sözleşmede belirtilir. Tüm bunlar için etkin bir yasal zemin (yasalar, yönetmelikler ve içtihatlar) ile yasaların etkin bir şekilde uygulanmasını sağlayacak etkin bir hukuk sistemi elzemdir. Taraf devletler, bu süreçlerin her adımında gerekli özen (due diligence) prensibine uygun olarak hareket etmelidir.
Bütüncül Politikalar: Yukarıdaki 3P, diğer Avrupa Konseyi dokümanlarında kadına yönelik şiddet ve ev içi şiddet ile mücadelede daha önce de belirtilen yöntemler. Ancak Açıklayıcı Kitapçık’ta da belirtildiği üzere sözleşme, bu 3P’nin etkin şekilde uygulanabilmesi yani kadına yönelik şiddet ve ev içi şiddetle mücadele için kapsamlı ve etkin şekilde koordine edilen bütüncül politikaların elzem olduğunu vurgular. Gerçekten de, bütünlüklü politikalar geliştirme ve uygulama, taraf devletlerin kadına yönelik şiddetin ve ev içi şiddetin ortadan kaldırılması konusundaki siyasi iradesinin önemli bir göstergesi niteliğindedir. Bu kapsamda kadına yönelik şiddet ve ev içi şiddetle mücadele için gerekli verilerin toplanması ve analiz edilmesi, tüm önlemler için gerekli finansal kaynakların ayrılması gerekliliği de sözleşmede vurgulanan hususlar arasında.